Podatek węglowy jest narzędziem fiskalnym wprowadzonym przez rządy, mającym na celu opodatkowanie zawartości węgla w paliwach kopalnych. Jego podstawowym zadaniem jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, a tym samym przyczynienie się do walki ze zmianami klimatycznymi. Poprzez finansowe obciążenie emisji CO2 podatek ten stymuluje zarówno przedsiębiorstwa, jak i konsumentów do redukcji swojego śladu węglowego. Zachęca to do ograniczania zużycia energii, inwestycji w technologie zwiększające efektywność energetyczną oraz przejścia na bardziej ekologiczne źródła energii.

Podstawą dla podatku węglowego jest ekonomiczna zasada zewnętrzności negatywnych (sytuacja, w której produkcja lub konsumpcja określonego dobra pociąga za sobą niechciane koszty dla osób postronnych). Emisje węgla przyczyniają się do zmian klimatycznych, które mają szeroki zakres negatywnych skutków dla środowiska i społeczeństwa, takich jak ekstremalne zjawiska pogodowe, utrata bioróżnorodności czy zagrożenia dla bezpieczeństwa żywnościowego i wodnego. Jednak koszty tych wpływów nie są odzwierciedlone w rynkowych cenach paliw opartych na węglu. Podatek węglowy ma na celu skorygowanie tej niewydolności rynkowej, włączając społeczny koszt emisji węgla do ceny paliw kopalnych, co czyni “czystsze” opcje bardziej konkurencyjnymi i atrakcyjnymi.

Podatek węglowy został wprowadzony w różnych krajach i regionach świata, przyjmując różnorodne formy i stawki, które mogą się znacząco różnić między sobą. Efektywność podatku węglowego w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych zależy od wielu czynników, w tym od wysokości narzuconej stawki, zakresu opodatkowania, a także od sposobu wykorzystania generowanych w ten sposób dochodów. Niektóre rządy decydują się na wykorzystanie wpływów z podatku węglowego do obniżenia innych obciążeń podatkowych, na przykład podatku dochodowego lub VAT, co jest strategią zwaną neutralnością dochodową podatku węglowego. Inne z kolei inwestują uzyskane środki w projekty promujące odnawialne źródła energii, rozwój transportu publicznego czy inne inicjatywy mające na celu dalszą redukcję emisji dwutlenku węgla.

Podatek węglowy odgrywa fundamentalną rolę w transformacji energetycznej, zachęcając do przejścia z wykorzystania źródeł energii opartych na węglu, na rzecz technologii bardziej zrównoważonych i ekologicznych.

Oto kilka kluczowych aspektów tego procesu:

• Stymulowanie innowacji i inwestycji: Poprzez uczynienie paliw kopalnych droższymi, podatek węglowy zachęca przedsiębiorstwa do inwestowania w badania i rozwój nowych, czystszych technologii energetycznych, takich jak energia słoneczna, wiatrowa czy geotermalna.
• Zwiększenie konkurencyjności energii odnawialnej: Kiedy koszty produkcji energii z paliw kopalnych rosną z powodu opodatkowania emisji węgla, energia odnawialna staje się bardziej konkurencyjna cenowo. To z kolei może przyspieszyć rozwój i adopcję źródeł energii odnawialnej.
• Zmiana zachowań konsumenckich: Podatek węglowy może również wpłynąć na decyzje konsumenckie, zachęcając do bardziej efektywnego wykorzystania energii i mniejszego zapotrzebowania na energię, na przykład wyższe ceny paliw mogą skłonić gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa do inwestowania w energooszczędne urządzenia i rozwiązania.
• Wykorzystanie dochodów z podatku: Rządy mogą wykorzystać dochody z podatku węglowego do finansowania projektów związanych z energią odnawialną, efektywnością energetyczną lub innych działań mających na celu redukcję emisji. Może to obejmować dotacje dla zielonych technologii, rozwój infrastruktury dla pojazdów elektrycznych, a także wsparcie dla społeczności najbardziej dotkniętych zmianą klimatu.
• Poprawa bezpieczeństwa energetycznego: Przyspieszenie transformacji energetycznej może również przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego poprzez zmniejszenie zależności od importowanych paliw kopalnych i promowanie dywersyfikacji źródeł energii.

Transformacja energetyczna wymaga znacznych zmian w sposobie, w jaki energia jest produkowana, przesyłana i konsumowana. Podatek węglowy jest jednym z narzędzi politycznych, które mogą przyspieszyć ten proces poprzez stworzenie ekonomicznych bodźców do redukcji emisji węgla i inwestycji w czyste technologie.