Podatek węglowy jest narzędziem fiskalnym wprowadzonym przez rządy, mającym na celu opodatkowanie zawartości węgla w paliwach kopalnych. Jego podstawowym zadaniem jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, a tym samym przyczynienie się do walki ze zmianami klimatycznymi. Poprzez finansowe obciążenie emisji CO2, podatek ten stymuluje zarówno przedsiębiorstwa, jak i konsumentów do redukcji swojego śladu węglowego. Zachęca to do ograniczania zużycia energii, inwestycji w technologie zwiększające efektywność energetyczną oraz przejścia na bardziej ekologiczne źródła energii.

Podstawą dla podatku węglowego jest ekonomiczna zasada zewnętrzności negatywnych. Emisje węgla przyczyniają się do zmian klimatycznych, które mają szeroki zakres negatywnych skutków dla środowiska i społeczeństwa, takich jak ekstremalne zjawiska pogodowe, utrata bioróżnorodności czy zagrożenia dla bezpieczeństwa żywnościowego i wodnego. Jednak koszty tych wpływów nie są odzwierciedlone w rynkowych cenach paliw opartych na węglu. Podatek węglowy ma na celu skorygowanie tej niewydolności rynkowej, włączając społeczny koszt emisji węgla do ceny paliw kopalnych, co czyni czystsze opcje bardziej konkurencyjnymi i atrakcyjnymi.

Podatek węglowy został wprowadzony w różnych krajach i regionach świata, przyjmując różnorodne formy i stawki, które mogą się znacząco różnić między sobą. Efektywność podatku węglowego w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych zależy od wielu czynników, w tym od wysokości narzuconej stawki, zakresu opodatkowania, a także od sposobu wykorzystania generowanych w ten sposób dochodów. Niektóre rządy decydują się na wykorzystanie wpływów z podatku węglowego do obniżenia innych obciążeń podatkowych, na przykład podatku dochodowego lub VAT, co jest strategią zwaną neutralnością dochodową podatku węglowego. Inne z kolei inwestują uzyskane środki w projekty promujące odnawialne źródła energii, rozwój transportu publicznego czy inne inicjatywy mające na celu dalszą redukcję emisji dwutlenku węgla.

Podatek węglowy odgrywa fundamentalną rolę w transformacji energetycznej, zachęcając do przejścia z wykorzystania źródeł energii opartych na węglu, na rzecz technologii bardziej zrównoważonych i ekologicznych.

Oto kilka kluczowych aspektów tego procesu:

• Stymulowanie innowacji i inwestycji: Poprzez uczynienie paliw kopalnych droższymi, podatek węglowy zachęca przedsiębiorstwa do inwestowania w badania i rozwój nowych, czystszych technologii energetycznych, takich jak energia słoneczna, wiatrowa czy geotermalna.
• Zwiększenie konkurencyjności energii odnawialnej: Kiedy koszty produkcji energii z paliw kopalnych rosną z powodu opodatkowania emisji węgla, energia odnawialna staje się bardziej konkurencyjna cenowo. To z kolei może przyspieszyć rozwój i adopcję źródeł energii odnawialnej.
• Zmiana zachowań konsumenckich: Podatek węglowy może również wpłynąć na decyzje konsumenckie, zachęcając do bardziej efektywnego wykorzystania energii i mniejszego zapotrzebowania na energię. Na przykład, wyższe ceny paliw mogą skłonić gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa do inwestowania w energooszczędne urządzenia i rozwiązania.
• Wykorzystanie dochodów z podatku: Rządy mogą wykorzystać dochody z podatku węglowego do finansowania projektów związanych z energią odnawialną, efektywnością energetyczną lub innych działań mających na celu redukcję emisji. Może to obejmować dotacje dla zielonych technologii, rozwój infrastruktury dla pojazdów elektrycznych, a także wsparcie dla społeczności najbardziej dotkniętych zmianą klimatu.
• Poprawa bezpieczeństwa energetycznego: Przyspieszenie transformacji energetycznej może również przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego poprzez zmniejszenie zależności od importowanych paliw kopalnych i promowanie dywersyfikacji źródeł energii.

Transformacja energetyczna wymaga znacznych zmian w sposobie, w jaki energia jest produkowana, przesyłana i konsumowana. Podatek węglowy jest jednym z narzędzi politycznych, które mogą przyspieszyć ten proces poprzez stworzenie ekonomicznych bodźców do redukcji emisji węgla i inwestycji w czyste technologie.